Innym rodzajem materiałów opakowaniowych są folie wykonane z polimerów biodegradowalnych, które są wrażliwe na działanie enzymów wytwarzanych przez bakterie i grzyby. Biodegradacja folii przebiega stopniowo. Jest zapoczątkowana degradacją polimeru, podczas której następuje skrócenie długości łańcucha i eliminowanie jego fragmentów, zmniejszanie stopnia polimeryzacji oraz masy cząsteczkowej itd. Proces ten w sprzyjających warunkach jest zakończony depolimeryzacją i wytworzeniem prostych związków chemicznych, które z kolei stanowią materiał odżywczy dla mikroorganizmów. Końcowymi produktami biodegradacji tworzywa polimerowego są biomasa (kompost), woda i gazy.

W praktyce szybkość rozkładu biodegradowalnego materiału opakowaniowego w naturalnych warunkach środowiska jest zależna od warunków otoczenia, natomiast w przypadku przemysłowego kompostowania  - od warunków prowadzenia tego procesu. Zapoczątkowanie degradacji odbywa się pod wpływem enzymów wytwarzanych przez mikroorganizmy. Istoty wpływ na szybkość procesu odgrywają warunki otoczenia, a także sama budowa chemiczna materiału opakowaniowego oraz struktura jego powierzchni, grubość itp. Na rynkach światowych pojawiło się już wiele polimerów biodegradowalnych. Ze względu na wymagania ochrony środowiska, wyczerpywanie się zasobów ropy naftowej oraz różnego rodzaju ograniczenia w jej wydobyciu, największe znaczenie mają polimery wytwarzane z surowców odnawialnych. Zamknięty cykl obiegu takich opakowań przedstawiono na rys. 1.

Rys. 1. Zamknięty cykl obiegu opakowań biodegradowalnych wytwarzanych
z surowców odnawialnych

Złożony cykl badań opakowań biodegradowalnych oceniający ich przydatność do kompostowania, wprowadzony normą EN 13432:2000 (polskie wydanie PN-EN 13432:2002 Opakowania - Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku przez kompostowanie i biodegradację. Program badań i kryteria oceny do ostatecznej akceptacji opakowań), wymaga wdrożenia systemów potwierdzających spełnienie określonych normatywnie wymagań. Potwierdzenie zgodności z wymaganiami w tym zakresie w wielu państwach realizowane jest w formie certyfikacji. Jednym z pierwszych państw, które w Europie wprowadziło taki system były Niemcy. Jednostką certyfikującą opakowania przydatne do kompostowania jest DIN CERTCO (członek Niemieckiej Organizacji Standaryzacji DIN). Opakowania, na które producent uzyskał certyfikat znakuje się specjalnym znakiem w celu poinformowania użytkowników, że podlegają one zbiórce razem z odpadami organicznymi przeznaczonymi do kompostowania (recykling organiczny).

W Polsce uprawnienia DIN CERTCO do prowadzenia certyfikacji wyrobów przydatnych do kompostowania oraz przyznawania znaku przedstawionego na rys. 2. uzyskało Centrum Certyfikacji w Centralnym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Opakowań w Warszawie.

Rys. 2. Polska wersja językowa znaku informującego o tym, że opakowanie ulega biodegradacji i nadaje się do kompostowania (uzyskało certyfikat DIN CERTCO)

W Polsce do tej pory tylko jedna sieć handlowa wprowadziła torby kompostowalne, przedstawiono je na fot. 12. Kompostowalność tych toreb potwierdza certyfikat, którego nr podany jest pod znakiem.

Fot. 12. Kompostowalna torba handlowe wytwarzane z polimeru biodegradowalnego

Podsumowanie

• Na podstawie danych COBRO z lat 2004-2007 można stwierdzić, że polietylenowe torby handlowe stanowią jedynie około 5-6 % masy odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych oraz około 0,02 % ogólnej masy odpadów opakowaniowych w Polsce. Nie stanowią najpoważniejszego problemu związanego z właściwymi metodami postępowania z odpadami opakowaniowymi. Planowane w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (projekt z września 2008 r.) objęcie toreb foliowych udostępnianych w jednostkach handlu detalicznego i hurtowego dodatkową opłatą recyklingową, nie poprawią zdecydowanie sytuacji w zakresie zbierania toreb handlowych. Opłaty te nie będą kierowane na dofinansowywanie systemów zbierania toreb (torby mogą być zbierane razem z innymi odpadami opakowaniowymi z tworzyw sztucznych), a jednostki handlowe ominą ten przepis sprzedając torby handlowe klientom.

• Podejmowane przez administrację rządową i samorządową decyzje powinny być oparte na rzetelnej wiedzy oraz poprzedzone wynikami badań i analiz przeprowadzonych przez niezależnych ekspertów.

• Podstawowe zasady jakie powinny obowiązywać w odniesieniu do toreb handlowych to:

• Ograniczenie ich ilości, czyli stosowanie tylko tam, gdzie są niezbędne. Im mniej toreb tym mniej opadów wymagających zagospodarowania. Z tego względu wskazane są wszelkie działania, mające na celu wyrabianie u konsumentów nawyków korzystania z toreb wielokrotnego użycia. Do takich działań należy zaprzestanie praktyki jednostek handlowych dodawania toreb jednorazowych przy zakupach, na rzecz toreb sprzedawanych klientom;

• Torby handlowe powinny być wytwarzane z materiałów, które można po zużyciu poddać procesom odzysku. Władze gminne, odpowiedzialne za gospodarkę odpadami, powinny zapewnić niezbędne warunki do prowadzenia systemów zbierania odpadów opakowaniowych (pojemniki na odpady z tworzyw sztucznych i pojemniki na odpady organiczne).

• Torby wielokrotnego użycia są korzystniejsze dla środowiska, gdyż stają się odpadem znacznie później niż jednorazowe. Te opakowania powinny być również wykonane z materiałów przydatnych do recyklingu w krajowych zakładach przetwórczych;

• Alternatywą dla toreb z tworzyw sztucznych są torby kompostowalne. W warunkach polskich to dopiero przyszłość. Obecnie tylko jedna sieć handlowa wprowadziła na rynek takie torby. Torby te po kilkukrotnym wykorzystaniu mogą być użyte w gospodarstwie domowym do gromadzenia odpadów kuchennych i umieszczone w pojemnikach przewidzianych do gromadzenia odpadów organicznych, kierowanych do kompostowania;

• Przedsiębiorcy wprowadzający na polski rynek torby handlowe, zgodnie z dobrą praktyka handlową i produkcyjną, powinni stosować rzetelną informację przekazywaną klientom;

• Torby z tworzyw sztucznych z dodatkami degradowalnymi nie spełniają wymagań przydatności do biodegradacji i kompostowania.

CENTRALNY OŚRODEK BADAWCZO-ROZWOJOWY OPAKOWAŃ

Zakład Ekologii Opakowań

Hanna Żakowska